طرح فدرالی شدن افغانستان در برابر سیستم های ناکارآمد امتحان شده گذشته است !
متأسفانه در این روزها عده ی عمدا ، دستوری ، آگاهانه و یا ناآگاهانه بحث فدرالی را به خاطر گمراهی اذهان عمومی به بیراهه می برند ، یکی می گوید فدرالی باعث تجزیه می شود ، دیگری ادعا می کند که فدرالی باعث برد یک قوم و باخت دیگر می گردد ، آن یکی دیگر فدرالی را ایدیولوژی می نامد ، و آن دیگری بحث فدرالی را بحث انحرافی قلمداد کرده می‌گوید که مشکلات اصلی افغانستان افراطگرایی دینی است ، در حال که تمام این حدس و گمان ها هیچ ربطی به فدرالی شدن افغانستان ندارد و فدرالی شدن افغانستان به خاطر مطرح می شود که در افغانستان امارت های استبدادی ، سلطنت های دیکتاتوری ، جمهوریت راست ، جمهوریت چپ ، شاهی صدارتی ، شاهی پارلمانی ، جمهوری صدارتی ، جمهوری پارلمانی ، جمهوری اسلامی ، امارت اسلامی تجربه شده و هیچ یکی از این سیستم ها نتوانسته مشکلات جامعه چند قومی ، چند زبانی ، چند فرهنگی و چند مذهبی افغانستان را حل نماید ، نه تنها که حل نکرده است بلکه در تشدید تضاد ها و شکاف های قومی ، زبانی ، فرهنگی و مذهبی نقش داشته است ، در اینجا است که نظام فدرالی در مقابل نظام های ناکارآمد گذشته در راستای مشارکت مردم و اقوام برای حفظ تمام هویت ها ، تفاوت ها و احترام به یکدیگر در ساختار غیر متمرکز مطرح می شود .
البته این که چگونه فدرال در افغانستان می تواند کاربرد داشته باشد لازم است که آگاهان وارد در سیستم های سیاسی در زمینه بحث بیشتر نمایند .
آنهایی که سیستم فدرالی را رد می کنند بیشتر تاکید بر سیستم های ناکارآمد گذشته که همه تجربه شده اند می کنند .
